نفقه چیست؟-گروه وکلای ایران آرتا

در جواب سوال نفقه چیست باید گفت :حقوق زنان و مساوات جنسیتی به مرور زمان به یکی از مسائل بحرانی در جوامع مختلف جهان تبدیل شده است.

در این بین، مسئله گرفتن نفقه زن در زندگی زناشویی یا پس از جدایی و طلاق، به یکی از موضوعات حائز اهمیت در حقوق خانواده تبدیل شده است.

نفقه زن، به عنوان یکی از حقوق بنیادی زنان در قانون، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در زندگی و رفاه آن‌ها داشته باشد.

در این مقاله از ایران آرتا، به بررسی و تحلیل این مسئله که ماهیت نفقه چیست و یا اقلام نفقه چیست مطالبه آن ، حقوق و تکالیف زوجه در این زمینه، فرآیند مطالبه در دادگاه و عواقب قانونی عدم پرداخت آن می‌پردازیم.

همچنین راهکارهایی برای حمایت از حقوق زنان در این زمینه ، از جمله آموزش و آگاهی‌بخشی به زنان درباره حقوق و تکالیف خود، تقویت نظام قضایی در اجرای مطالبات  و ترویج فرهنگ مساوات جنسیتی ارائه خواهیم کرد.

مفهوم نفقه چیست؟

نفقه به مجموعه‌ای از نیازها و خدماتی اطلاق می‌شود که برای زن در ازدواج فراهم می‌شود. ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی تعریفی از آن ارائه کرده است که شامل تمامی نیازهای روزمره و متناسب با وضعیت زن می‌شود.

این نیازها شامل اموری مانند مسکن، پوشاک، غذا، مبلمان منزل، هزینه‌های درمانی و حتی خدمتکار می‌شود، مشروط بر اینکه زن در گذشته خدمتکار داشته و یا به دلیل بیماری به آن نیاز داشته باشد.

البته این بند ذکر شده در قانون به‌طور کامل مفهوم نفقه را نمی‌رساند و صرفاً به‌ ذکر مثال‌هایی در این زمینه می‌پردازد.

اصل کلی آن است که حقوق زوجه شامل تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زندگی او می‌شود. معیارهای اصلی که کارشناسان برای تعیین این نوع از حقوق زنان  استفاده می‌کنند، با توجه به شرایط زندگی آن زن انتخاب می‌شوند.

آیا ممکن است در عقد نکاح دائم شرطی وجود داشته باشد که مرد موظف به پرداخت نفقه به زن نباشد؟

در این مورد، میان فقها و حقوق‌دانان اختلاف نظر وجود دارد. اما به نظر می‌رسد که نفقه بخش لازمه و جزئی از ذات عقد نکاح دائم نباشد و بنابراین می‌توان خلاف آن را شرط کرد.

به عبارت دیگر، یا به‌طور حقوقی ، شرط لازم برای اعمال عقد نکاح دائم شمرده نمی‌شود. بدیهی است که زوجین می‌توانند در هنگام عقد و با رضایت و توافق خود در این زمینه تصمیم بگیرند.

نکته: در مورد استحقاق حقوق زوجه، داشتن توانایی مالی برای مرد شرط ضروری نیست. به عبارت دیگر، حقوق زوجه باید توسط مرد پرداخت شود، حتی اگر مرد در وضعیت مالی خوبی نباشد.

همچنین، حتی اگر زن توانایی مالی داشته و یا در حال اشتغال باشد، مرد ملزم به پرداخت حقوق زوجه است.

نکته: درباره اینکه آیا هزینه تحصیل زن جزء حقوق زوجه محسوب می‌شود یا خیر، قانون بی‌طرف است. با این حال، فقها و مراجع تقلید در این خصوص توافق دارند که هزینه تحصیل از وظیفه نفقه ضروری مرد خارج است و به او واگذار نمی‌شود.

چه میزان از هزینه‌های درمان زوجه بر عهده مرد قرار می‌گیرد؟

به نظر می‌رسد که هزینه‌های درمان زوجه، که جزء نفقه محسوب می‌شوند، شامل هزینه‌های معمول و متعارف درمانی است. اگر زوجه به بیماری مبتلا شده باشد که درمان آن هزینه‌های بالایی دارد، مرد ملزم به پرداخت آن‌ها نیست.

در این موارد، قاضی رسیدگی کننده به پرونده  با توجه به قوانین، اصول شرعی و شرایط مالی و زندگی زوجین تصمیم مناسب را خواهد گرفت.

رابطه تمکین و نفقه چیست؟

بر اساس ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، هرگاه زن بدون دلیل موجه از ادای وظایف خود امتناع کند، به عبارت دیگر، تمکین نکند، حق نفقه خود را نخواهد داشت.

اما تمکین چیست؟

تمکین به این معناست که زوجه می‌بایست در محل اقامت مشترکی که شوهر تعیین کرده است، سکونت یابد و در انجام وظایف خاص زناشویی، اطاعت از شوهر را رعایت کند.

با توجه به اینکه قانون مدنی مقرر کرده که مسئولیت خانواده به شوهر تعلق داشته باشد، زنی که عمداً و بدون عذر قانونی و شرعی از تمکین خودداری کند، ناشزه نامیده می‌شود و حقی برای گرفتن نفقه ندارد.

از کجا باید برای گرفتن نفقه شروع کنیم؟

نفقه یک جنبه حقوقی دارد و شما می‌توانید با توجه به مقدار آن ، درخواست مطالبه آن را به شورای حل اختلاف یا دادگاه ارائه دهید.

اگر میزان حقوق زوجه یا پیشنهاد آن کم‌تر از ۲۰ میلیون تومان باشد، می‌توانید از طریق شورای حل اختلاف و در صورت بیشتر بودن از این مبلغ، از طریق دادگاه خانواده پیگیری کنید.

همچنین، عدم پرداخت نفقه در صورت استطاعت مالی مرد و سوء نیت در عدم پرداخت دارای جنبه کیفری است که شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، با کارشناسان و وکلای ما در ایران آرتا مشورت کنید.

یک وکیل خانواده ماهر در دعاوی خانوادگی توضیح می‌دهد: بر اساس ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، در عقد دائم، حقوق زوجه بر عهده شوهر است و بر اساس ماده ۱۱۱۳ همان قانون، در ازدواج موقت، زن حق گرفتن نفقه را ندارد مگر آنکه در ضمن عقد موقت این شرط قرار داده شده یا در هنگام عقد توافق شده باشد که شوهر نفقه زن را پرداخت کند.

در ادامه این بحث، چندین سوال مطرح می‌شود که ما تلاش کرده‌ایم تا به همه آن‌ها پاسخ دهیم.

میزان نفقه چه مقدار است؟

در قانون، مقدار دقیقی برای آن تعیین نشده است. همانطور که اشاره شد، ملاک تعیین حقوق زوجه به نیازها و شان او بستگی دارد و در شرایط زمانی و مکانی مختلف، مقدار آن متغیر خواهد بود.

اگر زنی برای مطالبه نفقه به دادگاه مراجعه کند، کارشناسان مربوط به محاکم خانواده برای تعیین مقدار حق زن اقدام خواهند کرد. کارشناس با تماس با زوجین و تحقیق در خصوص شرایط آن‌ها، مقدار حقوق زوجه را تعیین می‌کند.

سپس طرفی که اعتراض دارد، ظرف مدت ۷ روز نسبت به آن با ذکر دلایل اعتراض می‌کند و دادگاه برای بررسی مجدد مقدار حقوق زوجه، از هیأت سه نفر کارشناسان بهره می‌گیرد.

نکته: بر اساس ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی، اگر زن بتواند ثابت کند زندگی مشترک با شوهر برایش ضرر مالی، روانی یا بدنی به همراه دارد، دادگاه او را محکوم به تمکین نخواهد کرد و تمکین نکردن در این صورت باعث از بین رفتن حقوق زوجه نمی‌شود.

نکته: دادخواست تهیه مسکن مستقل از سوی زوجه در سال‌های اخیر توسط دادگاه‌های خانواده پذیرفته نمی‌شود و زن می‌بایستی صرفاً دادخواست مطالبه نفقه را ارائه دهد.

دعوای مطالبه نفقه چیست

اهمیت پرداخت نفقه به زن در دید قانون‌گذار به اندازه‌ای است که برای گرفتن آن زوجه، دو راهکار پیش بینی شده است. اولین راهکار این است که زن می‌تواند به دادگاه خانواده، دادخواست مطالبه نفقه را ارائه نماید.

در این حالت، بر اساس حکم دادگاه، مرد موظف می‌شود مبلغ تعیین شده را به او پرداخت کند. دومین راهکار این است که زن می‌تواند به دادگاه کیفری بابت جرم ترک انفاق شکایت کند.

در این صورت، علاوه بر حکم پرداخت نفقه به زن، ممکن است مرد زندانی شود. همچنین، عدم پرداخت در مهلت مشخصی، می‌تواند به ایجاد حق طلاق برای زن منجر شود.

سخن پایانی

در پایان  این مقاله باید گفت : نفقه به حق شرعی و قانونی زن اطلاق می‌شود که پس از ازدواج به او تعلق می‌گیرد. این موضوع جنبه حقوقی دارد و در صورت پرداخت نشدن آن، زن می‌تواند با توجه به مقدار نفقه مورد تعیین کارشناس، درخواست مطالبه آن را به شورای حل اختلاف یا دادگاه ارائه دهد.

در صورتی که یک زن برای دریافت نفقه به دادگاه مراجعه کند، کارشناسان مرتبط با محاکم خانواده برای تعیین میزان حق زن اقدام خواهند کرد.

امیدواریم که بعد از خواندن مطالب این مقاله درک کاملی از آن بدست آورده باشید اما  چنانچه به اطلاعات بیشتری در این زمینه احتیاج دارید یا می‌خواهید حقوق مالی خود را به دست وکلای خبره بسپارید، با مشاوران و وکلای ما در ایران آرتا تماس بگیرید.